- Phaedrus' Writing Page Five: Opinion -
phaedrus@dds.nl




Het Groene Spook
(2007)


Een nieuw groen spook waart rond. En al komt het deze keer niet uit de spiritualiën van de absint voort, haar bedwelming is er niet minder om. De roes van deze ooit verboden populaire drank dreef menigeen tot waanzin en dood, hetgeen naar we nu weten te wijten was aan de giftige kwaliteiten, zeg maar de vervuiling, van het productieproces.

Helaas houdt de vergelijking hier niet op, want ook deze nieuwe groene elf gaat met levensgevaarlijke giftigheid gepaard, en koppelt dit aan een euforisch goed gevoel. Even kan je alle schuld vergeten, even lijken de zorgen te verdwijnen. Even lijkt het of we echt niet beter weten. En bijna iedereen doet mee. Is het toeval dat juist nu de absint (zij het in een veilige versie) opnieuw op de markt is verschenen?

Groen is in, groen is hip. Na de spannende film van Al Gore (waarvan we toch al wisten hoe die af zou lopen) denkt opeens iedereen aan het klimaat. Al die jaren dat men er niet van wilde weten, dat onderzoeken elkaar steeds tegenspraken en beslissingen werden uitgesteld, lijken nu opeens vergeten. Zelfs verstokte olieboeren en staalkoningen komen nu met groene plannen. Want er moet nu iets gebeuren, het liefst nog voor er iets gebeurt. Dus komen ze met nieuwe richtlijnen en streefgetallen, met creatieve ideeën en een groene grijns.

Want denk niet dat er iets veranderd is. Het groene spookbeeld blijft een hersenschim; vluchtig en ongrijpbaar. Er komt niet minder groei maar meer. Er komt niet minder giftige uitstoot maar de groei ervan neemt af. Er komt geen schone wereld maar een lokale schone energie die haar afval elders zal moeten dumpen. Elders, waar ook mensen wonen. En er komen geen maatregelen maar een beroep op de vrije wil, terwijl iedereen die even nadenkt weet en ziet dat er geen wil maar noodzaak is, de noodzaak niet achter te blijven bij de waan van de dag.
Groene creativiteit, het gonst echt overal. De tijd van passief bidden en kaarsjes branden voor een beter milieu is echt voorbij. Moeder Aarde wordt niet langer ritueel gevraagd om ons te helpen haar te reinigen, want dat zal ze uit zichzelf wel doen.

Vandaag de dag wordt nagedacht, en nieuwe problemen (nieuw?) vragen om een nieuw en creatief beleid. “We moeten doen waar we groot in zijn”, klinkt het in de media, “oplossingen zoeken om ook in de toekomst door te kunnen groeien en in welvaart te kunnen leven zonder dat dat ten koste gaat van ons milieu”. Geloven ze het zelf?

Economische groei en milieubehoud gaan natuurlijk nooit samen, dat weet zelfs een kind. Al die groei moet ergens blijven, ergens uit ontstaan, en levert hoe dan ook een berg restproducten en afval op. Maar voor wie goed leest en luistert wordt hier echt geen onzin uitgekraamd. Het accent ligt namelijk op ‘ons’ milieu, op ‘onze’ welvaart en ‘onze’ groei. Als wij maar groen kunnen blijven in ons beperkte stukje van de wereld, dan lijkt alles (althans voor de grote consumentenkudde) mooi in evenwicht. Zijn de mensen werkelijk zo door het groene spook bedwelmd dat ze dit geloven?

Het is zomaar een avond en de deurbel gaat. Een vlot geklede gladde jongen met vettig achterovergekamd haar begroet mij met een stralende grijns. “Goedenavond mijnheer, wij brengen u goed nieuws”. Dat klinkt bekend en verdacht, maar deze keer gaat het niet om God daarboven, maar om de hemel op aarde. Groene stroom, jazeker, en nog goedkoop ook met eventueel een vast verbruikstarief erbij. Met meer abonnees meer groene stroom. “We willen allemaal toch het beste voor het milieu, nietwaar? Samen kunnen we het doen!”

Hij komt bij mij niet ver. Hij niet en zijn collegae niet, of ze nu bellen aan de deur of aan de telefoon: ongevraagd is ongewenst. Maar het principe is illustratief voor wat er gaande is. Er wordt een beroep gedaan op het verantwoordelijkheidsgevoel van het publiek, want dankzij mij en al die anderen kan er iets moois gebeuren. Maar daarmee wordt ook meteen een schuld aangepraat. Want wie geen groene stroom neemt heeft dus geen hart voor het milieu. Het is een schimmig argument, een groene fata morgana.

Nee, het is niet de schuld van de industrie dat al die kolen en gassen worden verbrand, dat is omdat ik en vele anderen niet willen kiezen voor groene stroom. Maar nog los van het feit dat het de elektriciteitsbedrijven zelf zijn die weigeren uit zichzelf hun verantwoordelijkheid te nemen, zijn daar een aantal goede redenen voor. Want echt groene stroom bestaat er niet.

Groene stroom is een verzamelnaam voor een aantal oplossingen voor het energieprobleem die eigenlijk niets oplossen maar alleen het probleem verschuiven. Opvallend genoeg wordt daarbij amper over wind- of zonne-energie gesproken. Zo is er de ‘schone’ kernenergie waar men zo graag aan zou beginnen. Gezien de enorme risico’s en het onoplosbare probleem van het extreem gevaarlijke radioactieve afval kan alleen een volledige idioot dit als groen beschouwen. Toch maakt het deel uit van menig groene stroompakket.

Hetzelfde geldt min of meer voor de plannen voor moderne kolencentrales waarbij men de schadelijke gassen wil opslaan in onderaardse lagen van onze lege oude gasvelden. Het afval blijft, als een eeuwige dreiging, sluimerend onder de grond voor hen die na ons komen. Dan is er het verbranden van biomassa in moderne centrales. Meestal gebruikt men hiervoor palmolie of houtpulp waarvoor met name in de tropische landen hele oerwouden voor worden gekapt om te kunnen voldoen aan een onverzadigbare en groeiende vraag. Wij merken daar heel weinig van want onze natuur wordt dan ontzien.

Laten we dit even vasthouden als een eerste kenmerk van het mo-derne groene denken: we verwoesten de wereld elders zodat we zelf in onze groene waas verder kunnen blijven dromen, in ieder geval zo lang het duurt. We wanen ons gelukkig in een doorzichtige groene waas, in een wereld van al even groene schimmen.

Groene stroom, een groene droom. De regering gaat ervoor, zo zeggen zij, maar in plaats van wetten komen er adviezen. Adviezen die niet bindend zijn en zich vooral richten op de consument. Er wordt gestreefd naar marges die zo klein zijn dat het lachwekkend is, en die gerealiseerd dienen te worden in een toekomst die veel verder ligt dan te laat.

Maar de goede wil is daar, dat wil men laten weten, al wordt geen streven tot nog toe ook maar half gehaald en worden resultaten enkel geboekt door de normen op te rekken of bij te stellen. Nederland ondertekende het Kyoto-akkoord maar haalt de doelstellingen niet. Toch “zijn we op de goede weg” want als we allemaal samen de schouders er onder willen zetten dan komt het best wel voor elkaar.

Een tweede punt naast het verplaatsen van het probleem is dus het verschuiven van de normen.

Het groene spook waart rond en bedwelmt ons met visioenen. Wanneer er ergens een stuk natuur wordt opgeofferd (en het kan natuurlijk nooit zo zijn dat economische groei moet wijken voor natuurbelang) dan wil men dit nog wel eens elders compenseren. Op deze wijze denkt men zelfs beschermde natuurgebieden als het ware te kunnen 'verplaatsen'. Daarbij wordt een grote creativiteit aan de dag gelegd als het gaat om te bepalen wat als ‘compenserende natuur’ kan gelden.

Zo werden er een groot aantal bomen geplant in achteraf gelegen velden van de Flevopolder, terwijl het Groene Hart en andere natuurgebieden en landschappen langzaamaan worden opgeknabbeld. Maar er gaat daarbij echt geen natuur verloren, er wordt slechts van plaats geruild. Wie dit gelooft is op z'n zachts gezegd naďef. Wat hier gebeurd is het op slinkse wijze omzeilen van een beschermde status door het verplaatsen van een verleende status naar een (minder) gebied elders dat hier niets mee te maken heeft. Natuurcompensatie is een eufemisme voor doodgewone kaalslag en vernietiging. Het gecompenseerde groene woud zal bij het eerste ochtendgloren verdampen in de felle zon.

Zo is naast het verplaatsen van problemen en het oprekken van normen, ook het teniet doen van een beschermde status een eigenschap van het groene spook.

Een zelfde soort principe geniet een hoge populariteit en wordt gezien als een belangrijk onderdeel van de zogenaamde duurzame ontwikkeling. Het heeft een beetje van alle bovengenoemde trucages weg. Men noemt het milieucompensatie, en er bestaan varianten via emissierechten, groen beleggen, groen vliegen, en ga zo maar door.

Het principe van deze handel in vervuilingsrechten is simpel, iedereen maakt zich nu eenmaal schuldig aan de uitstoot van CO2. Je kan je afvragen met welk recht en waarom, maar men gaat er om te beginnen van uit dat het gif nu eenmaal de atmosfeer in moet worden geblazen. Maar daar kunnen tegenwoordig regels aan worden gesteld. Je mag zelf bepalen of je deze uitstoot eventueel wilt compenseren, en dat klinkt echt te mooi om waar te zijn. Zo kunnen ook landen hun rechten (?) op vervuiling onderling verhandelen. Uiteraard heeft men deze emissierechten gelijkmatig aan alle landen uitgedeeld, zodat je altijd rechten bij kan kopen van hen die ze niet nodig hebben.

Het is even wat onoverzichtelijker, even wat complexer, maar wie goed nadenkt ziet hier meteen al de essentie van deze truc. Het stellen van onvermijdelijke vervuiling is sowieso funest, maar alles wat er daarna nog 'klimaatneutraal' bijkomt is eigenlijk het afkopen van het recht om gewoon gif uit te kunnen blijven braken. Zo kun je zo goed als elke milieubelastende daad (ik noem een vliegreis of een belegging in de industrie) afkopen door extra te betalen. Ergens op de wereld wordt dan jouw gedrag gecompenseerd, bij voorkeur door het planten van een boom die dan straks weer voor verdere groei en ontwikkeling kan worden gekapt. Maar dan plant je toch gewoon een nieuwe boom?

Je verplaatst het probleem, je herdefinieert de normen, je omzeilt de voorschriften door de gevolgen af te kopen. Ja, het is echt waar; het recht op vervuiling is te koop. Het begint een aardig demonische opsomming te worden; een gifgroen receptuur voor een door en door verdorven brein. En voor je het weet ligt een afgeleide variant voor je op tafel, daar recht voor je neus. Want “een goed milieu begint bij jezelf”. Het groene spook hijgt in je nek.

Het spookt ook in huis. Teneinde continue in de groene roes te kunnen blijven is het nodig ook dagelijks te gaan voor een broodnodige groene shot. Groene stroom voelt wel heel goed, maar het blijft toch energieverbruik en ergens gaat dat zelfs bij de meest onnadenkenden wringen. Die verwoeste natuur, die normen die maar niet worden gehaald, en tja, die regering is toch ook niet pluis. Willen we het klimaat en het milieu beschermen, dan zullen we toch echt ook zelf iets moeten doen.
Vertwijfeld kijk je door je kamer, langs de thuisbioscoop en stereo, de hippe lampen, de airco en de open haard. Je kijkt in de keuken met die batterij aan apparaten, de magnetron, de vaatwasser, de grote koelkast en het luxe espressoapparaat, ergens moet je toch ook zelf iets kunnen doen…..

Volgens een nieuwe publieksactie begint het oplossen van het klimaatprobleem ‘HIER’. “Door het maken van bewuste keuzes” waarbij je een klein groen stickertje met daarop de tekst ‘HIER' ergens op kan plakken om je eraan te herinneren dat een knopje ook uit kan, of een gloeilamp ook een spaarlamp kan zijn. De bijbehorende website staat vol fantastische tips en milieuvriendelijke zaken. Zo leren we dat er nu ook energiezuinige plasmaschermen zijn, minder brandstofzuipende auto’s, waterzuinige vaatwassers en volledig recyclebare apparaten.

Wat iedereen schijnt te vergeten is dat het niet gaat om met verstand een klein beetje te vervuilen, maar dat het ondertussen noodzakelijk begint te worden om op zijn minst een poging te doen om deze destructieve groei van vervuiling hoe dan ook te stoppen. Al die overbodige apparaten die alleen maar gemakkelijk zijn en iets toevoegen aan het persoonlijke gevoel van welbehagen zijn samen met de achterliggende industrieën nu net de aanstichters van al dat kwaad.

Probleem verplaatsen, nieuwe normen, beschermingsmaatregelen omzeilen en het schuldgevoel afkopen, om vervolgens jezelf trots op de borst te slaan en een groene sticker op je hoofd te plakken. In de groene nevels loop je keihard tegen een betonnen muur.

Het klimaatprobleem kan alleen maar worden opgelost door datgene aan te pakken waardoor het ontstaat. We zullen ons consumptiepatroon en luxeleven moeten veranderen. De economische groei zal moeten stoppen voordat er ergens iets ten goede kan veranderen. We zullen wakker moeten worden uit die groene droom, niet langer meer geloven in rare spoken en in de spiegel onszelf keihard in de ogen moeten zien. Nu weet ik wel dat maar heel weinigen dit zullen willen. Het genot is zoveel fijner, het gemak is duur verdiend, de roes is oh zo lekker, en waar zou je je druk om maken als alle problemen op bovenstaande wijze worden opgelost?

Droom maar lekker door, ik weet ook wel dat de wil ontbreekt. De mensen willen lekker leven en vervuilen, niet zo denken en vergeten, ze pompen direct en indirect de wereld vol met gif en ik kan er blijkbaar niets aan doen. Maar waarom houden ze dan in ieder geval niet op met al die hypocriete groene acties. Heb dan ook het lef te zeggen wie je bent en wat je doet. Dat is in ieder geval een goede stap op weg naar het doorbreken van de euforie, en wellicht zullen er hier en daar dan af en toe heel alsjeblieft mensen gaan inzien wat er gaande is.



- Page Four / Back to Index / Page Six -